DEMİRLEME (Funda Demir)

Sevgili Kaptanlarımız,

Önemli bulduğumuz bir konudan  bahsetmek istiyoruz. DEMİRLEME...

Bağlı olduğunuz limandan uzakta seyirdesiniz ve tonoz sistemi bulunmayan bir liman veya koya demirleyeceksiniz. Güvenle geceyi geçirmek ve rahat bir uyku çekmek için doğru demirleme yapmalısınız, koşullar uygunsa kıçtan çıma alınması en doğru harekettir. Güvenli demirleme yapabilmek için birçok koşul göz önünde bulundurulmalıdır.

Demirlemede sizlere yol gösterecek özet bilgileri aşağıda vermeye çalıştık.

Öncelikle, mümkünse dalgalara ve rüzgara kapalı bir bölgede demirleme yapılmalıdır.

1. Demirlemek için güvenli derinlik bulunmalıdır. (Seyir haritalarından ve bölge ile ilgili bilgi veren yayınlardan faydalanabilirisiniz)
2. Denizin dibinin durumu (taşlık, kumluk, erişte vs.) ve çıpanın tipi hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.
3. Alarga durulacaksa, yatın salınım çapı dikkate alınmalıdır.
4. Çapa attığınızda çapanın dibe tutunması sağlamalı ve uygun kaloma ile ( attığınız zincir veya halatın uzunluğu) sabitlenmelidir.

GÜVENLİ BÖLGE

Daha önce bulunmadığınız bir bölgedesiniz ve demirlemek için uygun yer arıyorsunuz. Rüzgar esmiyorsa sizi sürükleyecek bir kuvvet olmayacağı için uygun yer bulmanız oldukça kolay olacaktır. Ama rüzgarlı havalarda en azından rüzgarın ürettiği dalgayı kesen bir yer şeklinin rüzgar altına demirleme yapmalıdır. Dalgalı bir yerde demirlemek hem sizi rahatsız edecek hem de uygun kaloma bırakılmaması durumunda çapa tarama yapacaktır.

DERİNLİK

Bildiğimiz gibi yelkenli yatlarımızın altında salma bulunmaktadır. Eğer salma hareketli değil ve yatın içine doğru kapatılamıyorsa, salma uzunluğunu ve yatın su çekimini dikkate alarak demirleme yeri seçmelidir. Örneğin yatın su çekimi ortalama 2 metreyse, en az 3 metre derinlikte bir yere demir atılmalıdır.(gel-git etkisi göz önüne alınmalıdır) Yaklaşık 10 metre boyunda yelkenli yatlarda ortalama 60 metre zincir bulunmaktadır.

 Güvenli demirlemek için;

• Zincir + çapa kullanıldığında derinliğin en az dört katı kadar kaloma bırakılmalıdır.
• 5 metre zincir + halat + çapa kullanıldığında derinliğin en az 6 katı kadar kaloma bırakılmalıdır.
• Halat +  çapa kullanıldığında ise derinliğin en az 10 katı kaloma bırakılmalıdır.

Unutulmaması gereken teknemizi çapa değil, bıraktığımız zincir tutmaktadır. Bıraktığımız zincir denizin dibine uzanarak, rüzgar bastığında kalkar ve bir yay gibi etki yaparak çapaya esas kuvvetin gitmesini engeller. O yüzden derinliğin 5-6 veya daha fazla katı kadar zincir bırakmak yanlış değil aksine oldukça güvenlidir.  Bazı koylar dışarıdan bakıldığında demirlemek için çok uygun görünse de pek uygun olmayabilir. Derinliği yaklaşık 30 metre olan ve kıyıya çok yakın yerlerde sığ olan koylarda çapayı o derinliğe atmak işe yaramayacaktır. Ortalama 60 metre zinciri olan bir yelkenli yat, teorik olarak derinliğin 4 katı kadar kaloma bırakacağı varsayılırsa en fazla 15 metreye derinlikte güvenli demir atabilir. Çapanın dibe iyi gömülmesi, rüzgar etkisi  gibi şartlar etki ettiği için bu kaloma oranları teoriktir gerektiğinde daha fazla kaloma bırakılabilir.

DİP YAPISI VE ÇAPA SEÇİMİ

Demirleyeceğimiz bölgeyi tanımıyorsak denizin dip yapısını da bilemeyiz. Dibin kum, çakıl, mermer, erişte vs. olması durumlarına göre uygun çıpa kullanılmalıdır. Seyir bölgeleri az çok belli olan yatlar o bölgedeki zemin yapısına göre çapa seçimi yaparlar.  Admiralti tipi çıpa tırnakları sayesinde dipteki yosunlara iyi tutunur veya kaya aralarına girerek iyi tutunma sağlar ama büyük olması ve taşınma zorluğu olduğu için kullanımı zordur. Danforth tipi çıpa kum ve çıpada hareketli tırnakları ve geniş yüzeyi sayesinde çok iyi bir tutunma sağlar. Pulluk demiri yosunda çok iyi tutunma sağlar, kum ve balçık zeminde ise oldukça kullanışlı olmasına rağmen danforth kadar iyi tutunma sağlayamaz. Günümüzde bir çok çeşit çapa üretilmiş olup, üretici firmalardan daha geniş bilgi alabilirsiniz.

Danfort Çapa Admiralti Çapa

      Bruce çapa                                            Force çapa

SALINIM ÇAPI

Çapa atıldığında ve alarga durumda kalındığında yatımız rüzgar değişimlerinden etkilenir. Yat durumunu daima rüzgarı karşıdan alınacak pozisyona getirir. Dolayısıyla küçük rüzgar değişimlerinde yat, sancağa veya iskele doğru bir dairesel hareketle kaymalar yapacaktır. Buna salınım çapı denmektedir. Demirlediğimiz yerde yakınımızda başka teknelerin olması durumu dikkate alındığında salınım çapı doğru hesaplanmalı ve ona göre uygun yer bulunmalıdır.  Derinliğin ve bırakılan kalomanın bilinmesi durumunda,  yatın en fazla salınım çapı dik üçgen bağlantısından bulanabilir.

Örnek: Derinlik 6 metre, kaloma 24 metre ise teknenin sancağa doğru 23 metre, iskeleye doğru gene 23 metre kayacağı teorik olarak hesaplanır. Fakat bu durum en fazla salınım durumu yani zeminde zincirin hiç yatmaması ve çapanın üzerinde aşırı yük binmesi durumudur. Genelde böyle olmayacağı için ve en az 15 metrenin zeminde yattığı düşünülürse ortalama salınım çapı 13 metre olacaktır.

Çift çapa demirlemede iki zincir arasındaki açının 40 DERECE olması tavsiye edilir.

ÇAPAYI TUTTURMAK

Demirlemede en önemli durumlardan biri atılan çapanın dipteki zemine saplanması durumdur. Eğer çapa zemine saplanamazsa, zemin üzerinde emanet duracak ve en ufak bir yük gelmesi durumunda çapa taramaya başlayacaktır. O yüzden zemine uygun çapa seçimi ve yeterli kaloma bırakılması dışında zemine çapayı saplayabilmek için doğru demirleme gereklidir. Çapa atılırken aşağıda belirtilen koşullara dikkat edilmelidir.

1. Öncelikle rüzgara karşı demir atılmalıdır. Rüzgara üstüne karşı pozisyon alındıktan sonra yatın üzerindeki ileri yol sıfırlanmalı, yat durdurulmalı ve hafif tornistan ile yol almalıdır. Durgun haldeki bir yattan bırakılan zincir zeminde birikeceğinden sağlıklı bir tutunma gerçekleşmeyecektir.
2. Çapa, suya ırgat koluyla yavaşça değil, hızlı bir şekilde elle bırakılmalıdır. Yavaş bırakılan çapa zeminde hem canlı hayatına oldukça fazla zarar verir hem de çapanın zeminde tutunması çok geç olacağı için yat olağandan fazla sürüklenmek zorunda kalır.
3. Çapa sadece zincir ile bağlıysa derinliğin en az dört katı kadar zincir bırakılmalıdır ve yat tornistan yol verilerek çapanın dibe oturtulması sağlanmalıdır. Öncelikle ağır yol, zincir gerilmeye başladığında 2000, 2500, rüzgarlı havalarda 3000 devir tornistan yol verilmelidir. Çapanın dibe oturduğunu sancak ve iskeleden kerteriz alarak anlayabiliriz. Ayrıca tarama durumunu zincire bakarak da rahatça anlayabiliriz. Eğer zincir gergin duramıyor ve zıplamalar yaparak sallanıyorsa, çapa zeminde tarıyor demektir. Bu durumda daha fazla kaloma verilmesi halinde çapa zemine tutunacaktır.

Saygı ve sevgilerimizle.

Alamut Yelkencilik

Yararlanılan kaynaklar: Boğaziçi Üni. Yelken Klübü eğitim notları, Temel Denizcilik Kitabı(Ivar Dedekam)  ve üretici firma katalogları